परिचय (Introduction)
यो घरजग्गाको कारोबार सम्बन्धी मासिक प्रतिवेदनको १२ औँ संस्करण हो । यस प्रतिवेदनमा सेवाग्राहीले उच्च प्राथमिकता दिएका स्थानहरू, बजार प्रवृत्ति (market trend), प्रपर्टि मूल्य, र सेवाग्राहीको व्यवहारमा दृष्टीगत गर्दै घरजग्गा बजारलाई आकार दिने प्रमुख पक्षहरूको खोजी गरिनेछ । यस प्रतिवेदनले नेपालको घरजग्गा बजारको वर्तमान अवस्थालाई सुक्ष्म जानकारी प्रदान गरी सरोकारवालाहरूलाई उचित निर्णय गर्न सघाउने लक्ष्य राख्दछ ।
प्रतिवेदनमा समाविष्ट विवरणहरू बसोबास डटकम तथा अन्य घरजग्गाका अनलाइन प्लेटफर्म र बसोबासको सेल्स टिमबाट संकलित तथ्यांक र अभ्यासमा आधारित छन् । बसोबासको सर्वेक्षणबाट प्राप्त तथ्यांकलाई सरकारले जारी गरेका घरजग्गा सम्बन्धी तथ्यांकसँग तुलनात्मक अध्ययन गरी व्यवहारीक निचोड निकालिएको छ ।
भूमि सुधार तथा मालपोत कार्यालय, नेपाल राष्ट्र बैंक, वित्तिय संस्था तथा वाणिज्य बैंकलगायतका आधिकारिक स्रोतबाट प्रक्षेपित तथ्यांकका आधारमा तयार गरिएको यो सामग्री बैंक तथा वित्तिय संस्था, सेवाग्राही, डेभलपर र एजेन्टलगायत अन्य सरोकारवाला निकायका लागि सान्दर्भिक हुनेगरी तयार पारिएको छ ।
यस प्रतिवेदनमा गत मंसिरमा बसोबाससँग जोडिएका सेवाग्राही र उनीहरूको मागमा आधारित छ । जसमा घरजग्गा खोजीरहेका २,६७४ जना नमूना सेवाग्राहीहरू समावेश छन् । यो नमुना तथ्यांकका आधारमा निकालिएको तथ्यांक वास्तविक आंकडासँग मिल्दोजुल्दो छ ।
उद्देश्यहरू (Objectives):
- नेपालको घरजग्गा बजारको वास्तविक अवस्था विश्लेषण र सेवाग्राहीको माग पत्ता लगाउनु,
- बसोबास डटकमसँग सम्बन्धित नमूना खरिदकर्ताबाट सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषणको मूल्याङ्कन गर्नु,
- घरजग्गा बजारलाई प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने वित्तीय गतिविधिसँग सम्बन्धित तथ्याङ्क प्राप्त गर्नु ।
१. सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषण (Buyer Behavior Analysis)
१.१ प्रपर्टी खरिदका लागि सेवाग्राहीबाट प्राप्त सोधपुछको अवस्थाः
‘सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषण’ प्रतिवेदन मंसिरमा बसोबास नेपालले प्राप्त गरेको सोधपुछमा आधारित छ । विभिन्न स्थानबाट विभिन्न प्रकारका प्रपर्टिका लागि २ हजार ६ सय ७४ जनाबाट प्राप्त भएको विवरणलाई यस प्रतिवेदनमा समावेश गरिएको छ । जसको विस्तृत जानकारी निम्नानुसार छः
| सेवाग्राहीको माग | घर | जग्गा | अपार्टमेन्ट | हाउजिङ | अफिस स्पेस | फ्ल्याट | कुल |
| खरिदका लागि | ४०५ | ५२० | २६० | ३२३ | ६७ | – | १५७५ |
| भाडाका लागि | १४५ | ८७ | १९५ | ७८ | १६२ | ४३२ | १०९९ |
सेवाग्राहीबाट प्राप्त सोधपुछलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दाः
लेखाचित्र नं. १ मा देखाइए अनुसार, मंसिरको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले खोजेका प्रपर्टिका प्रकार निम्नानुसार छन्ः
खरिदका लागिः तथ्याङ्कअनुसार १५७५जना सेवाग्राहीहरू प्रपर्टी खरिदका लागि ईच्छुक देखिन्छन् । जसमध्ये घर खरिदका लागि ४०५ अर्थात् २६ प्रतिशत, जग्गा खरिदका लागि ५२० अर्थात् ३३ प्रतिशत, अपार्टमेन्ट खरिदका लागि २६० अर्थात् १६ प्रतिशत हाउजिङ खरिदका लागि ३२३ अर्थात् २१ र अफिस स्पेसका लागि ६७ अर्थात् ४ प्रतिशत सोधपुछ प्राप्त भएको छ । यसले उल्लेख्य संख्यामा सेवाग्राहीहरू घरजग्गाको खरिदबिक्रीमा गर्न उत्सुक रहेको संकेत गर्दछ ।
भाडाः तथ्याङ्कअनुसार १०९९ जना सेवाग्राहीहरू भाडाका लागि प्रपर्टी खोज्न ईच्छुक देखिन्छन् । जसमध्ये घर खरिदका लागि १४५ अर्थात् १६ प्रतिशत, जग्गा खरिदका लागि ८७ अर्थात् ८ प्रतिशत, अपार्टमेन्ट खरिदका लागि १९५ अर्थात् १८ हाउजिङ खरिदका लागि ७८ अर्थात् ७ प्रतिशत, अफिस स्पेसका लागि १६२ अर्थात् १५ प्रतिशत र फ्ल्याटका लागि ४३२ अर्थात् ३९ प्रतिशत सोधपुछ प्राप्त भएको छ । यसले उल्लेख्य संख्यामा सेवाग्राहीहरू भाडाका स्पेस खोजिरहेको संकेत गर्दछ ।
१.२ प्रपर्टिका प्रकार (आवासिय, व्यवसायिक, जग्गा, आदि ) अनुसारको मूल्यदर (Pricing according to property type; residential, commercial, land, etc.)
क. तलको तालिकाले सेवाग्राहीबाट सोधपुछ गरिएका घरका मूल्यदरको प्रतिनिधित्व गर्दछ ।
| मूल्यदर (करोडमा) | सोधपुछ संख्या | प्रतिशत (%) |
| १ – २ | १४२ | ३५ |
| २ – ३ | ९४ | २३ |
| ३ – ४ | ३८ | ९ |
| ४ – ५ | ५३ | १३ |
| ५ – ६ | ४३ | ११ |
| ६ > | ३५ | ९ |
| कूल | ४०५ | १०० |
तालिका नं. २ को तथ्यांकलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
लेखाचित्र नं. २ मा देखाइएको अनुसार मंसिरको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले सबैभन्दा बढी खोजेका घरको मूल्यदर निम्नानुसार छन्ः
अधिकतम शेयर ३५ प्रतिशत (१–२) करोड खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर ९ प्रतिशत (३ देखि ४) र (६ >) करोड खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; (२–३), (४–५), र (५–६ ) करोड खण्डले क्रमशः २३ प्रतिशत, १३ प्रतिशत, र ११ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।
ख. तलको तालिकाले सेवाग्राहीबाट सोधपुछ गरिएका जग्गाको मूल्यदरको प्रतिनिधित्व गर्दछः
| जग्गाको मूल्यदर | सोधपुछ संख्या | प्रतिशत(%) |
| < २० | ८१ | १६ |
| २० – ४० | १९४ | ३७ |
| ४० – ६० | ११९ | २३ |
| ६० – ८० | ८३ | १६ |
| ८० > | ४२ | ८ |
| जम्मा | ५२० | १०० |
माथिको तालिकालाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
लेखाचित्र नं. ३ मा देखाइए अनुसार, मंसिरको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले सबैभन्दा बढी खोजेका जग्गाको मूल्यदर निम्नानुसार छन्ः
अधिकतम शेयर ३७ प्रतिशत (२०–४०) लाख प्रतिआना खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर ८ प्रतिशत (८०≥) लाख प्रतिआना खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; (<२०), (४०–६०), र (६०–८०) लाख प्रतिआना खण्डले क्रमशः १६ प्रतिशत, २३ प्रतिशत र १६ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।
ग. सेवाग्राहीबाट अपार्टमेन्टका लागि आएका सोधपुछको संख्याः
| अपार्टमेन्टका प्रकार | सोधपुछ संख्या | प्रतिशत (%) |
| 1BHK | ४६ | १८ |
| 2BHK | १०९ | ४२ |
| 3BHK | ७३ | २८ |
| 4BHK | ३२ | १२ |
| जम्मा | २६० | १०० |
तालिका नं. ४ लाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
लेखाचित्र नं. ४ मा देखाइए अनुसार, मंसिरको मासिक अनुसन्धानमा अपार्टमेन्टमा सेवाग्राहीबाट निम्नानुसारको सोधपुछ पाइएको छः
अधिकतम शेयर ४२ प्रतिशत 2BHK अपार्टमेन्ट खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर १२ प्रतिशत (4BHK) अपार्टमेन्ट खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; 1BHK र 3BHK खण्डले क्रमशः १८ र २८ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।
१.३ सम्भावित खरिदकर्ताले प्राथमिकता दिएका स्थानहरू (Location preferences by potential buyers)
तलको तालिकामा उल्लेख गरिएको तथ्यांकले विभिन्न स्थानहरूमा सेवाग्राहीको रुचि वा मागको स्तरलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, जसले सेवाग्राही तथा अन्य सरोकारवालाहरूलाई निर्णय गर्न र घरजग्गाको व्यवसायिक योजना बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छः
क. प्रपर्टी खरिदका लागि प्राथमिकता दिएका स्थानहरू
| क्र.सं | स्थान | संख्या |
| १. | बुढानिलकण्ठ | १०८ |
| २. | भैँसेपाटी | ८२ |
| ३. | कपन | ७९ |
| ४. | धापाखेल | ७६ |
| ५ | इमाडोल | ६९ |
| ६ | सानेपा | ६२ |
| ७ | बानेश्वर | ५७ |
| ८ | बौद्ध | ४७ |
| ९ | लाजिम्पाट | ४६ |
| १० | बालकुमारी | ४४ |
| ११ | धापासी | ४३ |
| १२ | सुनाकोठी | ४३ |
| १३ | कलंकी | ४५ |
| १४ | सानोभर्याङ | ४३ |
| १५ | मनमैंजू | ४३ |
| १६ | बालुवाटार | ४१ |
| १७ | स्वयम्भु | ३७ |
| १८ | झम्सिखेल | ३७ |
| १९ | टिकाथली | ३६ |
| २० | गोंगबु | ३५ |
| २१ | गौशाला | ३४ |
| २२ | नख्खिपोट | ३४ |
| २३ | मुलपानी | ३२ |
| २४ | चन्द्रागिरी | ३२ |
| २५ | बालकोट | ३२ |
| २६ | ग्वार्को | ३० |
| २७ | कोटेश्वर | ३० |
| २८ | शङ्खमूल | २९ |
| २९ | किर्तिपुर | २७ |
| ३० | जोरपाटी | २३ |
| ३१ | धुम्बाराही | २२ |
| ३२ | टोखा | २१ |
| ३३ | सल्लाघारी, भक्तपुर | २० |
| ३४ | पोखरा | १६ |
| ३५ | चावहिल | १८ |
| ३६ | स्युचाटार | १७ |
| ३७ | न्यूरोड | १५ |
| ३८ | ताथली, भक्तपुर | १४ |
| ३९ | एकान्तकुना | ९ |
| ४० | डिल्लिबजार | ८ |
| ४१ | अन्य | ३९ |
| जम्मा | १६४६ | |
तालिका नं. ५ अनुसार, मंसिर महिनामा सबैभन्दा बढि (१०८) संख्यामा बुढानिलकण्ठ क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको पाइएको छ । जसले यस स्थानमा सेवाग्राहीको उल्लेख्य चासो भएको देखाउँछ । र, सबै भन्दा कम (८) डिल्लिबजार क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको छ । सबैभन्दा कम संख्यामा सोधपुछ प्राप्त गरेका क्षेत्रहरूमा कम माग वा चासो देखाउँछ ।
सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका ५ मूख्य स्थानहरू (Top 5 location preferred by potential buyers)
| क्र.सं | स्थान | संख्या | प्रतिशत (%) |
| १. | बुढानिलकण्ठ | १०८ | ७ |
| २. | भैँसेपाटी | ८२ | ५ |
| ३. | कपन | ७९ | ५ |
| ४. | धापाखेल | ७६ | ५ |
| ५ | इमाडोल | ६९ | ४ |
| ६ | अन्य | ११६१ | ७४ |
सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका मूख्य ५ स्थानलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
लेखाचित्र नं. ५ मा देखाइएअनुसार, सम्भावित ७ प्रतिशत अर्थात् १०८ जना सेवाग्राहीले सर्वाधिक रुचाएका क्षेत्रमा बुढानिलकण्ठमा रहेको पाइएको छ । त्यस्तै; सेवाग्राहीले रुचाएका क्षेत्रहरूमा भैँसेपाटी, कपन, धापाखेल र इमाडोलमा क्रमशः ५, ५, ५ र ४ प्रतिशत रहेको पाइएको छ ।
ख. भाडाका लागि प्राथमिकता दिएका स्थानहरू
| क्र.सं | स्थान | संख्या |
| १. | पुतलीसडक | ६५ |
| २. | बालुवाटार | ५८ |
| ३. | बानेश्वर | ५७ |
| ४. | झम्सिखेल | ५१ |
| ५ | नक्साल | ५४ |
| ६ | ठमेल | ४३ |
| ७ | कुपण्डोल | ५४ |
| ८ | महाराजगञ्ज | ४३ |
| ९ | अनामनगर | ४३ |
| १० | बुढानिलकण्ठ | ४१ |
| ११ | तीनकुने | ४० |
| १२ | लाजिम्पाट | ३९ |
| १३ | भैसेँपाटी | ३८ |
| १४ | पुल्चोक | ३५ |
| १५ | थापाथली | ३२ |
| १६ | न्यूरोड | ३२ |
| १७ | चावहिल | २७ |
| १८ | टेकु | २७ |
| १९ | कपन | २५ |
| २० | सातदोबाटो | २३ |
| २१ | ज्ञानेश्वर | १९ |
| २२ | गौशाला | १७ |
| २३ | कोटेश्वर | १६ |
| २४ | डिल्लिबजार | १५ |
| २५ | अन्य | २०५ |
| २६ | जम्मा | १८३ |
तालिका नं. ७ अनुसार, मंसिर महिनामा सबैभन्दा बढि (६५) संख्यामा पुतलीसडक क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको पाइएको छ । जसले यस स्थानमा सेवाग्राहीको उल्लेख्य चासो भएको देखाउँछ ।
र, सबै भन्दा कम (१५) डिल्लिबजार क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको छ । सबैभन्दा कम संख्यामा सोधपुछ प्राप्त गरेका क्षेत्रहरूमा कम माग वा चासो देखाउँछ ।
भाडाका लागि सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका ५ मूख्य स्थानहरू (Top 5 location preferred by potential buyers)
| क्र.सं | स्थान | संख्या | प्रतिशत (%) |
| १. | पुतलीसडक | ६५ | ६ |
| २. | बालुवाटार | ५८ | ५ |
| ३. | बानेश्वर | ५७ | ५ |
| ४. | झम्सिखेल | ५१ | ५ |
| ५. | नक्साल | ५४ | ५ |
| ६. | अन्य | ८१४ | ७४ |
सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका मूख्य ५ स्थानलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
लेखाचित्र नं. ६ मा देखाइएअनुसार, सम्भावित ६ प्रतिशत अर्थात् ६५ जना सेवाग्राहीले सर्वाधिक रुचाएका क्षेत्रमा पुतलीसडक रहेको पाइएको छ । त्यस्तै; सेवाग्राहीले रुचाएका क्षेत्रहरूमा बालुवाटार, बानेश्वर, झम्सिखेल, र नक्साल क्रमशः ५, ५, ५ र ५ प्रतिशत रहेको पाइएको छ ।
२. बजार प्रवृति र मूल्य विश्लेषण (Market Trends and Pricing Analysis)
क. विभिन्न क्षेत्रमा प्रपर्टिको औसत मूल्यांकन अथवा (अधिकतम-न्यूनतम) तालिका तलको तालिकाले बसोबास सेल्स टिम तथा अन्य सरोकारवालाहरूले उपलब्ध गराएको जानकारीको आधारमा काठमाडौंका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको मूल्य दायरा (प्रति आना लाखमा) प्रस्तुत गरिएको छः
| क्र.सं. | स्थान ( काठमाडौं) | मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम) |
| १. | बसुन्धरा | ५०– ७० लाख प्रति आना |
| २. | बुढानीलकण्ठ | ३२– ७० लाख प्रति आना |
| ३. | गोकर्णेश्वर | १८ – ३७ लाख प्रति आना |
| ४. | कपन | ३०– ५७ लाख प्रति आना |
| ५. | सितापाइला | २५ – ६० लाख प्रति आना |
| ६. | बालुवाटार | ६५– १ करोड ५० लाख प्रति आना |
| ७. | हात्तीगौंडा | ४० – ७० लाख प्रति आना |
| ८. | महाराजगञ्ज | ८० – १ करोड ३० लाख प्रति आना |
| ९. | धापासी | ३५ – ६५ लाख प्रति आना |
| १०. | कलंकी | ३५– ७५ लाख प्रति आना |
| ११. | टोखा | २१ – ४५ लाख प्रति आना |
| १२. | भंगाल | २५ – 55 लाख प्रति आना |
| १३. | जोरपाटी | २७ – ७० लाख प्रति आना |
| १४. | बानेश्वर | ६०– १ करोड २५ लाख प्रति आना |
| १५. | काँडाघारी | २५ – ४६ लाख प्रति आना |
| १६. | लाजिम्पाट | ७५ – २ करोड प्रति आना |
| १७. | गोल्फुटार | ४५ – ७० लाख प्रति आना |
| १८. | सामाखुशी | ४५ – ८० लाख प्रति आना |
| १९. | सुकेधारा | ५० – ८० लाख प्रति आना |
| २०. | बालाजु | ३५ – ८० लाख प्रति आना |
| २१. | चावहिल | ६० लाख– १ करोड ३० लाख प्रति आना |
| २२. | मन्डिकाटार | ४०– ७० लाख प्रति आना |
| २३. | धुमबाराही | ४८ – ७० लाख प्रति आना |
| २४. | विशालनगर | ६५ – ९० लाख प्रति आना |
| २५. | पेप्सीकोला | ३५ – ९० लाख प्रति आना |
| २६. | तारकेश्वर | १७ – ४५ लाख प्रति आना |
| २७. | बाफल | ४० – ६५ लाख प्रति आना |
| २८. | बौद्ध | ३५ – १ करोड २५ लाख प्रति आना |
| २९. | बाँसबारी | ५०– ८० लाख प्रति आना |
| ३०. | ठमेल | १ – ३ करोड प्रति आना |
| ३१. | नक्साल | ६० – १ करोड २५ लाख प्रति आना |
| ३२. | चण्डोल | ६० – १ करोड २५ लाख प्रति आना |
| ३४. | मूलपानी | २५– ३५ लाख प्रति आना |
| ३५. | स्युचटार | ३०– ६५ लाख प्रति आना |
| ३६. | कोटेश्वर | ६० – ८० लाख प्रति आना |
| ३७. | गोंगबु | ४० – ८० लाख प्रति आना |
| ३८. | सानोभर्याङ | ४० – ६५ लाख प्रति आना |
| ३९. | गोठाटार | ३० – ४० लाख प्रति आना |
| ४०. | स्वयम्भू | ४० – ७० लाख प्रति आना |
तालिका नं. ९ मा प्रस्तुत तथ्यांक अनुसार काठमाडौंका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।
ख. ललितपुरका विभिन्न क्षेत्रमा चलेको जग्गाको मूल्यदर
| क्र.सं. | स्थान ( काठमाडौं) | मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम) |
| १. | झम्सिखेल | ८० लाख- १ करोड ५० लाख |
| २. | सानेपा | ७५ लाख- १ करोड २० लाख |
| ३. | कुपन्डोल | ६८ लाख- १ करोड |
| ४. | पाटन | ७५ लाख- १ करोड ५० लाख |
| ५. | धोबिघाट | ६५ लाख-९० लाख |
| ६. | महालक्ष्मीस्थान | ६० लाख-९० लाख |
| ७. | भैँसेपाटी | ५० लाख-१ करोड ५० लाख |
| ८. | खोकना | २५ लाख-३२ लाख |
| ९. | लख्खु | ३२ लाख-६० लाख |
| १०. | नख्खिपोट | २८ लाख-६० लाख |
| ११. | ढोलाहिटी | ३५ लाख-७० लाख |
| १२. | सुनाकोठी | ३० लाख-४० लाख |
| १३. | खुमल्टार | ४५ लाख-८० लाख |
| १४. | हात्तिवन | ४५ लाख-६५ लाख |
| १५. | धापाखेल | ३० लाख-६० लाख |
| १६. | गोदावरी | १२ लाख-३० लाख |
| १७. | लेले | ७ लाख- २० लाख |
| १८. | लुभू | २३ लाख-३५ लाख |
| १९. | इमाडोल | ३३ लाख- ६५ लाख |
| २०. | टिकाथली | ३० लाख- ५० लाख |
तालिका नं. १० मा प्रस्तुत तथ्यांकले ललितपुरका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।
| क्र.सं. | स्थान ( काठमाडौं) | मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम) |
| १. | राधेराधे | ४० लाख – १ करोड २५ लाख |
| २. | सल्लाघारी | ३५ लाख-५५ लाख |
| ३. | बाल्कोट | ३० लाख-५५ लाख |
| ४. | दुवाकोट | २० लाख-४० लाख |
| ५. | टिकाथली | १६ लाख-२५ लाख |
| ६. | सिपाडोल | २७ लाख-४२ लाख |
| ७. | सुर्यविनायक | ३० लाख-४५ लाख |
| ८. | पेप्सीकोला | ३२ लाख-७५ लाख |
| ९. | व्यासी | १८ लाख-२५ लाख |
| १०. | कमलविनायक | २२ लाख-४० लाख |
| ११. | कौशलटार | ४५ लाख-७५ लाख |
| १२. | ठिमी | ३५ लाख-६५ लाख |
| १३. | गोठाटार | ४० लाख-७५ लाख |
| १४. | लोकन्थली | ४० लाख-७५ लाख |
| १५. | सानोठिमी | ३२ लाख-६५ लाख |
| १६. | जगते | ३० लाख-५५ लाख |
| १७. | नाला | १७ लाख-२५ लाख |
| १८. | नगरकोट | १२ लाख-२५ लाख |
| १९. | बोडे | २२ लाख-३५ लाख |
| २०. | चाँगुनारायण | १५ लाख-२८ लाख |
| २१. | डाडिकोट | १५ लाख-५० लाख |
तालिका नं. ११ मा प्रस्तुत तथ्यांकले भक्तपुरका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।
घरकर्जाका लागि प्राप्त सोधपुछलाई तालिकामा प्रस्तुत गर्दा,
| घरकर्जामा इच्छुक/अनिच्छुक | संख्या | प्रतिशतमा |
|---|---|---|
| घरकर्जामा इच्छुक देखिएका | ६४३ | ४१ |
| घरकर्जामा इच्छुक नदेखिएका | ९३२ | ५९ |
| कूल | १५७५ | १०० |
माथिको तालिकालाई वृत्तचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,
वृतचित्र नं. १ मा तालिकाले घरकर्जाको सम्बन्धमा सेवाग्राहीहरूबीच रुचिको वितरण प्रस्तुत गर्दछ ।
घरकर्जामा ईच्छुक सेवाग्राहीः तथ्याङ्कअनुसार ६४३ जना सेवाग्राहीहरू अर्थात् ४१% घर कर्जा लिन ईच्छुक देखिन्छन् । यसले उल्लेख्य संख्यामा सेवाग्राहीहरू घरजग्गाको खरिदबिक्रीमा बैंक तथा वित्तिय संस्थाबाट पाउने सेवा तथा अवसरको लाभ लिन उत्सुक रहेको संकेत गर्दछ ।
घरकर्जामा ईच्छुक नदेखिएका सेवाग्राहीः यसको विपरीत, कूलको ५९% अर्थात् ९३२ जना सेवाग्राहीहरूले घर कर्जामा कम रुचि देखाएको पाइन्छ । यसले अधिकांश सेवाग्राहीहरूलाई घरजग्गाको खरिदबिक्रीमा बैंक तथा वित्तिय संस्थाबाट पाउने सेवा तथा अवसरको आवश्यकता नरहेको संकेत गर्दछ ।
नोटः यद्यपि अघिल्ला महिनाहरूको तुलनामा सेवाग्राहीले घरकर्जामा चासो बढाएको पाइन्छ ।
ख) मासिक घरजग्गाको मूल्यमा देखिएको उतारचढाव (Monthly Real Estate Price Fluctuations)
तालिका नं. २ र ३ मा उल्लेख गरिएको जग्गाको मूल्य पछिल्लो महिनामा पनि स्थिर रहेको पाइएको छ । यसको अर्थ गत महिना घरजग्गाको मूल्यमा कुनै परिवर्तन देखिएको छैन ।
ग) सेवाग्राहीले रुचाएका प्रपर्टिको आकार र सुविधाहरू (Trends in property sizes and amenities sought by buyers)
अ. अत्यधिक रूचाइएका प्रपर्टिको आकार (Trends in property sizes)
पछिल्लो समय सेवाग्राहीले प्रपर्टीको खरिदमा बैंकबाट प्राप्त हुने घरकर्जामा चासो बढाएको पाइन्छ । जसले गर्दा बैंकबाट राम्रो मूल्यांकन पाउनेगरी अधिकांशले ३ आनाभन्दा बढी जग्गा खोजिरहेको पाइएको छ । यसबाहेक बंगलामा बस्न चाहने सेवाग्राहीले आठ देखि १६ आना जग्गामा चासो देखाएका छन् ।
आ. सेवाग्राहीले खोज्ने सुविधाहरू (Amenities sought by buyers)
अधिकांश सेवाग्राहीले आवासीय घरमा आधुनिक सुविधाको खोजी गरेको पाइएको छ । जसमा मोड्युलर किचन, अट्याच दराज तथा पार्केटिङ, प्यानलिङ र अट्याच बाथरुम आदि छन् ।
३. सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषणलाई प्रभाव पार्ने तत्वहरू (Factors affecting buyers behavior Analysis)
घरजग्गाको कारोबारमा बैंकिङ क्षेत्र र कर्जा प्रवाह, सरकारी नीति तथा कार्यक्रम, मौद्रिक नीति जस्ता विभिन्न पक्षले प्रभाव पार्दछ । यस सेग्मेन्टमा, मंसिर महिनामा परिमार्जन तथा परिवर्तन भएका घटनाहरूको संक्षिप्त समिक्षा गरिएको छ ।
३.१ मंसिर महिनाका लागि वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेप ब्याजदर(Deposit interest rates of commercial banks):
मंसिरका लागि व्यक्तिगत मुद्दतीको अधिकतम औसत ब्याजदर ०.२२ प्रतिशत विन्दुले घटेर ५.९६ प्रतिशत भएको छ । कात्तिक महिनामा यस्तो औसत ब्याजदर ६.१८ प्रतिशत रहेको थियो ।
निक्षेपको ब्याजदर विस्तारै कम हुँदै जाँदा कर्जाको ब्याजदरमा पनि गिरावट आउछ ।
| क्र.सं | बैंकको नाम | ब्याजदर |
| १. | एनआईसी एसिया बैंक | ९.७८-११.७८(स्थिर ५ वर्ष) |
| २. | कुमारी बैंक | ८.५९% (स्थिर ७ वर्ष) |
| ३. | प्रभु बैंक | ९.९९% (स्थिर ५ वर्ष) |
| ४. | लक्ष्मी सनराइज बैंक | ८.४९% – ११.९९% (स्थिर १५ वर्ष) |
| ५. | नेपाल बैंक लिमिटेड | ६.६८ – ९.२८% |
| ६. | राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक | ८.१५% – ८.६५% (स्थिर १५ वर्ष) |
| ७. | नेपाल इन्भेस्टमेन्ट मेघा बैंक | ९.२८% – ११.२८% (२ करोड भन्दा बढि) |
| ८. | सिद्धार्थ बैंक | ८.७५% (स्थिर ७ वर्ष) |
| ९. | माछापुच्छ्रे बैंक लिमिटेड | १०% (स्थिर ५ वर्ष) |
| १०. | नबिल बैंक | ७.९९% (स्थिर ७ वर्ष) |
| ११. | एभरेष्ट बैंक | ९.५०% (स्थिर ७ वर्ष) |
| १२. | एनएमबि बैंक | ९.९९ % (स्थिर १० वर्ष) |
| १३. | प्राइम कर्सियल बैंक | ८.१६-१३.१६% |
| १४. | सानिमा बैंक | ८.९५-१०.९५% |
| १५. | ग्लोबल आइएमई बैंक | ७.२९- १०.७९% |
| १६. | नेपाल एसबीआई बैंक | ८.२२% – १०.२२% |
| १७. | हिमालयन बैंक | १०.००% (स्थिर ७ वर्ष) |
| १८. | स्टाण्डर्ड चार्टर्ड बैंक | ७.७३%-९.७३% |
| २९. | कृषि विकास बैंक | ७.३०% – ९.३०% (स्थिर १० वर्ष) |
| २०. | सिटिजन बैंक | ८.९९% (स्थिर ७ वर्ष) |
तालिका नं. १३ मा देखाएअनुसार, मंसिर महिनाका लागि वाणिज्य बैंकहरूले दिएको घरकर्जाको अधिकतम ब्याजदर माछापुछ्रे बैंक र हिमालयन बैंक १० % रहेको छ । र, न्यूनतम ब्याजदर नेपाल बैंकले ६.६८ – ९.२८% तोकेको छ ।
४. मंसिर महिनामा घरजग्गाको कारोबार र राजस्व संकलनको अवस्था (Status of Real estate transactions and revenue collection in the month of Baishakh):
४.१ तलको रेखाचित्रमा गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट संकलित राजश्वको विवरण प्रस्तुत गरिएको छः
लेखाचित्र नं. ७ अनुसार, मंसिर महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट संकलित राजश्व निम्नानुसार छः
मंसिरमा सरकारले सेवाकर बापत देशभरबाट कुल २६ करोड ६ लाख २५ हजार ६ सय ९० रुपैयाँ राजश्व संकलन गरेको छ ।
त्यसैगरी, रजिष्ट्रेशन दस्तुरबापत जम्मा २ अर्ब ६३ करोड ७८ लाख १२ हजार ३ सय ४० रुपैयाँ संकलन गरेको छ । र पुँजीगत लाभकरबाट १ अर्व ३१ करोड ६३ लाख ४३ हजार ७ सय ४१ रुपैयाँ संकलन गरेको छ । मंसिरमा चितवन मालपोत कार्यालयले सबैभन्दा बढि राजस्व संकलन गरेको छ ।
ख) तलको रेखाचित्रमा गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गाको लिखत पारित प्रस्तुत गरिएको छः
| क्र. सं | मालपोत कार्यालय | लिखत पारित |
| १. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरी | १५५३ |
| २. | मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङ | १४४२ |
| ३. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा | १३९८ |
| ४. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय धनगढी, कैलाली | १२२८ |
| ५. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषा | ११३७ |
रेखाचित्र नं. ८ अनुसार, गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गाको लिखत पारित अर्थात कारोबारको विवरण निम्नानुसार छः
गत महिनामा भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरीबाट अधिकतम १५ सय ५३ संख्यामा घरजग्गा लिखत पारित भएको पाइएको छ ।
यसबाहेक,मालपोत कार्यालय बेलवारीबाट १४ सय ४२; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापाबाट १३ सय ९८; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय धनगढी, कैलाली, १२ सय २८ र भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषाबाट ११ हजार ३७ संख्यामा घर जग्गाको लिखत पारित भएको पाइएको छ ।
मंसिर महिनामा उपत्यकाका विभिन्न मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गा कारोबारको अवस्थाः
| क्र.सं | मालपोत कार्यालय | लिखत पारित | राजस्व संकलन |
| १. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भक्तपुर | ८८८ | २२ करोड २७ लाख ९० हजार ५ सय ७१ |
| २. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय लगनखेल, ललितपुर | ८३९ | ३३ करोड ९५ लाख २ हजार ८ सय ७३ |
| ३. | मालपोत कार्यालय कलंकी, काठमाडौं | ५६२ | २६ करोड ५७ लाख २५ हजार ४ सय २५ |
| ४. | मालपोत कार्यालय चावहिल, काठमाडौं | ४२४ | २२ करोड ५८ लाख २३ हजार ८ सय १५ |
| ५. | मालपोत कार्यालय साँखु, काठमाडौं | ३४२ | ७ करोड ५० लाख २२ हजार ६ सय २९ |
| ६. | मालपोत कार्यालय मनमैजु, काठमाडौं | २३८ | ७ करोड २६ लाख ३४ हजार २ सय ३३ |
| ७. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय डिल्लीबजार, काठमाडौं | १९५ | १९ करोड ९६ लाख ७५ हजार ५ सय ४३ |
| ८. | मालपोत कार्यालय टोखा, काठमाडौं | १४८ | ७ करोड १२ लाख ४५ हजार ७ सय ६५ |
| ९. | मालपोत कार्यालय गोटीखेल, ललितपुर | २६ | ५ लाख ८७ हजार ५ सय ५४ |
तालिका नं. १५ मा प्रस्तुत भएअनुसार, काठमाडौं उपत्यकामा अधिकतम राजश्व संकलन गर्नेमा मालपोत कार्यालय लगनखेल रहेको छ । लगनखेलबाट ८ सय ३९ लिखत पारित हुँदा ३३ करोड ९५ लाख २ हजार ८ सय ७३ रुपैयाँ राजश्व संकलन भएको छ । भने न्यूनतम मालपोत कार्यालय गोटीखेलबाट २६ संख्यामा लिखत पारित हुँदा ५ लाख ८७ हजार ५ सय ५४ रुपैयाँ राजश्व संकलन भएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा सबैभन्दा बढी कारोबार भएका मालपोत कार्यालयहरू (Malpot Offices with the highest turnover in the Financial year 2081/82):
| क्र. सं | मालपोत कार्यालय | लिखत पारित |
| १. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरी | ७,५३९ |
| २. | मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङ | ५,९९८ |
| ३. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा | ५,९८९ |
| ४. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषा | ५,६३१ |
| ५. | भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरी | ५,५८१ |
तालिका नं. १६ अनुसार, चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पाँचौ महिना मंसिरसम्म धेरै कारोबार भूमि सुधार तथा मालपोत कार्यलय इनरूवा, सुनसरीबाट भएको पाइएको छ । उक्त मालपोत कार्यालयबाट हालसम्ममा ७ हजार ५ सय ३९ संख्यामा घरजग्गाको लिखत पारित भएको छ । त्यसैगरी उल्लेख्य कारोबार गर्ने अन्य मालपोत कार्यालयहरू मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङ; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम र भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरीबाट क्रमशः ५९सय ९८, ५९ सय ८९, ५६ सय ३१ र ५५ सय ८१ संख्यामा लिखत पारित भएको पाइएको छ ।
निष्कर्षः
मंसिर महिनामा बसोबास नेपालले प्राप्त गरेको सोधपुछ, विभिन्न सरकारी निकाय, बैंकिङ संस्था लगायत विभिन्न सरोकारवाला निकायबाट प्राप्त तथ्यांकलाई विश्लेषण गर्दा गत महिना घरजग्गा बजारमा सुधार देखिएको छ ।
सेवाग्राहीको व्यवहारलाई आधार मानेर हेर्दा, जग्गा खरिदका लागि सेवाग्राहीले औसत चासो देखाएका छन् । यसबाहेक जग्गा,व्यवसायिक भवन, भाडा, र हाउजिङमा पनि उल्लेखनीय सोधपुछ पाइएको छ । जसमा ३ आना भन्दा बढी जग्गामा बनेका घर र बंगलाहरूमा ८ देखि १६ आना जग्गा क्षेत्रफललाई प्राथमिकता दिइएको छ । त्यसैगरी, उल्लिखित तथ्यांकअनुसार वर्तमान अवस्थामा अधिकांश सेवाग्राहीहरू साढे दुई देखि ४ करोड मूल्यका आवासीय घरमा ईच्छुक देखिन्छन् ।
आधुनिक सुविधाहरू जस्तै मोड्युलर किचन र संलग्न सुविधाहरू उपभोक्ताहरू द्वारा अत्यधिक खोजी गरिन्छ । बैंकिङ क्षेत्र नीतिहरू, सरकारी नियमहरू, र मौद्रिक नीतिहरू जस्ता कारकले सेवाग्राहीको व्यवहार प्रभावित हुन्छ ।
वाणिज्य बैंकहरूले मंसिर महिनाका लागि प्रवाह गरेको घर कर्जाको ब्याजदरमा विविधता पाइएको छ । कार्तिकको तुलनामा मंसिरको ब्याजदर केही हदसम्म घटेको पाइएको छ ।
भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालयहरूबाट राजस्व सङ्कलनमा उल्लेख्य वृद्वि भएको छ । राजश्व संकलनमा चितवन मालपोत कार्यालय अघि देखिएपनि तराईका जिल्लाहरूमा अधिकतम लिखत पारित भएको पाइएको छ ।
समग्रमा, नेपालको रियल इस्टेट क्षेत्रको वर्तमान अवस्था सुधारोन्मुख रहेको देखिन्छ । सेवाग्राहीको सोधपुछमा देखिएको विविधता, कारोबार तथा राजश्व संकलननमा भएको वृद्धि र बैंकको ब्याजदरले बजारको गतिबिधिलाई झल्काउँछ ।
सम्बन्धित निकायका लागि सुझावः
डेभलपर्सः
गत महिनाको अनुसन्धानलाई मध्येनजर गर्दा, २० देखि ४० लाख प्रतिआना सम्ममा बनेका घरहरूले बजारको मागलाई पूर्ति गर्न सकिने देखिन्छ । तसर्थ, डेभलपरहरूले २ देखि ४ करोड सम्मका घर निर्माण गर्दा उपयुक्त हुने देखिन्छ । त्यसैगरी लक्जरी लिभिङमा सेवाग्राहीहरूले हाउजिङ भन्दा भाडाका अपार्टमेन्टहरूमा चासो देखाएको हुँदा ‘रेन्टल अपार्टमेन्ट’ निर्माणलाई प्राथमिकता दिनु राम्रो हुन्छ ।
बैंकः
बैंकिङ सेवाहरूबारे गरिएको अध्ययनअनुसार आम सर्वसाधारणमा बैंकिङ सेवाहरूबारे त्यति सचेतता नभएको पाइएको छ । सेवाग्राहीमैत्री वातावरण सिर्जना गर्न सहज र सरलका साथै सेवा प्रवाहको प्रक्रियालाई छिटो बनाउन सके बैंकिङ सेवाहरू प्रभावकारीता बढ्ने देखिन्छ । सेवाग्राहीमा रहेको अन्योललाई सम्बोधन गर्न बैंकले घरजग्गा क्षेत्रमा प्रवाह हुने कर्जासम्बन्धि सूचना अझ प्रभावकारी ढङ्गले प्रवाह गर्ने र सम्भावित खरिदकर्तामा बैंकिङ सेवाको सहज पहुँच पुर्याउन आवश्यक छ ।
लगानीकर्ताः
घरजग्गामा लगानी गर्दा यस सम्बन्धि सम्पूर्ण कानुनी पक्षको अध्ययन गरेर मात्रै लगानी गर्नु राम्रो हुन्छ । यदि आफुले अध्ययन गर्न सम्भव नभएको खण्डमा सम्बन्धित विज्ञहरूसँग परामर्श लिएर मात्र अघि बढ्नु उपयुक्त हुन्छ । पछिल्लो समय घरजग्गा बिक्रीमा प्राविधिक हस्तक्षेप बढेको छ । जसलाई मध्येनजर गर्दै, सम्पति सूचिकरण, प्रपर्टिको भर्चुअल भिजिट, र कारोबारमा पनि डिजिटल माध्यमको फाइदा लिन सकिन्छ । यसले कारोबारमा पहुँच फराकिलो बनाउनुका साथै खरिदकर्ता र विक्रेता दुवैको प्रक्रिया सरल बनाउँछ ।
सन्दर्भ सामग्रीः
१. भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभाग. (२०८१ मंसिर). २०८१ मंसिर महिनाको मासिक कारोवार विवरण
२. भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभाग. (२०८१ मंसिर). २०८१ मंसिर महिनाको राजश्व संकलन विवरण
३. बैंक ब्याज डटकम. (२०८१ मंसिर). घर कर्जा
