परिचय (Introduction)

यो घरजग्गाको कारोबार सम्बन्धी मासिक प्रतिवेदनको दशौं संस्करण हो । यस प्रतिवेदनमा सेवाग्राहीले उच्च प्राथमिकता दिएका स्थानहरू, बजार प्रवृत्ति (market trend), प्रपर्टि मूल्य, र सेवाग्राहीको व्यवहारमा दृष्टीगत गर्दै घरजग्गा बजारलाई आकार दिने प्रमुख पक्षहरूको खोजी गरिनेछ । यस प्रतिवेदनले नेपालको घरजग्गा बजारको वर्तमान अवस्थालाई सुक्ष्म जानकारी प्रदान गरी सरोकारवालाहरूलाई उचित निर्णय गर्न सघाउने लक्ष्य राख्दछ ।

प्रतिवेदनमा समाविष्ट विवरणहरू बसोबास डटकम तथा अन्य घरजग्गाका अनलाइन प्लेटफर्म र बसोबासको सेल्स टिमबाट संकलित तथ्यांक र अभ्यासमा आधारित छन् । बसोबासको सर्वेक्षणबाट प्राप्त तथ्यांकलाई सरकारले जारी गरेका घरजग्गा सम्बन्धी तथ्यांकसँग तुलनात्मक अध्ययन गरी व्यवहारीक निचोड निकालिएको छ । 

भूमि सुधार तथा मालपोत कार्यालय, नेपाल राष्ट्र बैंक, वित्तिय संस्था तथा वाणिज्य बैंकलगायतका आधिकारिक स्रोतबाट प्रक्षेपित तथ्यांकका आधारमा तयार गरिएको यो सामग्री बैंक तथा वित्तिय संस्था, सेवाग्राही, डेभलपर र एजेन्टलगायत अन्य सरोकारवाला निकायका लागि सान्दर्भिक हुनेगरी तयार पारिएको छ ।

यस प्रतिवेदनमा गत असोजमा बसोबाससँग जोडिएका सेवाग्राही र उनीहरूको मागमा आधारित छ । जसमा घरजग्गा खोजीरहेका ३,२२९ जना नमूना सेवाग्राहीहरू समावेश छन् । यो नमुना तथ्यांकका आधारमा निकालिएको तथ्यांक वास्तविक आंकडासँग मिल्दोजुल्दो छ ।

उद्देश्यहरू (Objectives):

• नेपालको घरजग्गा बजारको वास्तविक अवस्था विश्लेषण र सेवाग्राहीको माग पत्ता लगाउनु,
• बसोबास डटकमसँग सम्बन्धित नमूना खरिदकर्ताबाट सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषणको मूल्याङ्कन गर्नु,
• घरजग्गा बजारलाई प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने वित्तीय गतिविधिसँग सम्बन्धित तथ्याङ्क प्राप्त गर्नु ।

१. सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषण (Buyer Behavior Analysis)

१.१ सेवाग्राहीबाट प्राप्त सोधपुछको अवस्थाः

‘सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषण’ प्रतिवेदन असोजमा बसोबास नेपालले प्राप्त गरेको सोधपुछमा आधारित छ । विभिन्न स्थानबाट विभिन्न प्रकारका प्रपर्टिका लागि ३ हजार २ सय २९ जनाबाट प्राप्त भएको विवरणलाई यस प्रतिवेदनमा समावेश गरिएको छ । जसको विस्तृत जानकारी निम्नानुसार छः

सेवाग्राहीको माग	संख्या	प्रतिशत (%)
घर	१, १३२	३५%
जग्गा	५४१	१७%
हाउजिङ	४२४	१३%
प्रपर्टि भाडामा	५५४	१७ %
अपार्टमेन्ट	२३४	७%
व्यवसायिक भवन	३४४	११%
कूल	३, २२९	१०० %

सेवाग्राहीबाट प्राप्त सोधपुछलाई वृतचित्रमा प्रस्तुत गर्दाः

वृत्तचित्र नं. १ मा देखाइएको अनुसार, असोजको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले खोजेका प्रपर्टिका प्रकार निम्नानुसार छन्ः 

कूल सोधपुछमध्ये अधिकतम ३५ प्रतिशत शेयर आवासीय घरका लागि पाइएको छ । न्यूनतम ७ प्रतिशत अपार्टमेन्टका लागि सोधपुछ भएको पाइएको छ । त्यस्तै; जग्गा, हाउजिङ, प्रपर्टी भाडामा र व्यवसायिक भवनका लागि प्राप्त सोधपुछले क्रमशः १७, १३, १७ र ११ प्रतिशत शेयर ओगटेको छ ।

१.२ प्रपर्टिका प्रकार (आवासिय, व्यवसायिक, जग्गा, आदि ) अनुसारको मूल्यदर (Pricing according to property type; residential, commercial, land, etc.)

क. तलको तालिकाले सेवाग्राहीबाट सोधपुछ गरिएका घरका मूल्यदरको प्रतिनिधित्व गर्दछ ।

मूल्यदर (करोडमा)	सोधपुछ संख्या	प्रतिशत (%)
१ – २	१८२	१६
२ – ३	३३४	३०
३ – ४	३०९	२७
४ – ५	१६२	१४
५ – ६	६८	६
६ >	७७	७
कूल	११३२	१००

तालिका नं. २ को तथ्यांकलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

लेखाचित्र नं. १ मा देखाइएको अनुसार असोजको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले सबैभन्दा बढी खोजेका घरको मूल्यदर निम्नानुसार छन्ः

अधिकतम शेयर ३० प्रतिशत (२–३) करोड खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर ६ प्रतिशत (५ देखि ६) करोड खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; (१–२), (३–४), (४–५) र (६ >) करोड खण्डले क्रमशः १६ प्रतिशत, २७ प्रतिशत, १३ प्रतिशत र ७ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।

ख. तलको तालिकाले सेवाग्राहीबाट सोधपुछ गरिएका जग्गाको मूल्यदरको प्रतिनिधित्व गर्दछः

जग्गाको मूल्यदर (करोडमा)	सोधपुछ संख्या	प्रतिशत(%)
< २०	६३	१२
२० – ४०	२०४	३८
४० – ६०	१४३	२६
६० – ८०	८३	१५
८० >	४८	९
कूल	५४१	१००

माथिको तालिकालाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

लेखाचित्र नं. २ मा देखाइए अनुसार, असोजको मासिक अनुसन्धानमा सेवाग्राहीले सबैभन्दा बढी खोजेका जग्गाको मूल्यदर निम्नानुसार छन्ः

अधिकतम शेयर ३८ प्रतिशत (२०–४०) लाख प्रतिआना खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर ९ प्रतिशत (८०≥) लाख प्रतिआना खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; (<२०), (४०–६०), र (६०–८०) लाख प्रतिआना खण्डले क्रमशः १२ प्रतिशत, २६ प्रतिशत र १५ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।
ग. सेवाग्राहीबाट अपार्टमेन्टका लागि आएका सोधपुछको संख्याः

प्रकार	सोधपुछ संख्या	प्रतिशत (%)
1BHK	३५	१५
2BHK	१२३	५३
3BHK	५२	२२
4BHK	२४	१०
जम्मा	२३४	१००

तालिका नं. ४ लाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

लेखाचित्र नं. ३ मा देखाइए अनुसार, असोजको मासिक अनुसन्धानमा अपार्टमेन्टमा सेवाग्राहीबाट निम्नानुसारको सोधपुछ पाइएको छः 

अधिकतम शेयर ५३ प्रतिशत 2BHK अपार्टमेन्ट खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर १० प्रतिशत (4BHK) अपार्टमेन्ट खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै;  1BHK र 3BHK खण्डले क्रमशः १५ र २२ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।

घ. सेवाग्राहीबाट व्यवसायिक भवनका लागि आएका सोधपुछको संख्याः

एकाइ (वर्गफिटमा)	सोधपुछको संख्या	प्रतिशत (%)
१००० <	८३	२४
१०००-२०००	८९	२६
२०००-३०००	७३	२१
३०००-४०००	५६	१६
४००० >	४३	१३
कूल	३०२	१००

तालिका नं. ५ को तथ्यांकलाई वृतचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

वृत्तचित्र नं. २ मा देखाइए अनुसार, असोजको मासिक अनुसन्धानमा व्यवसायिक भवनमा सेवाग्राहीबाट निम्नानुसारको सोधपुछ पाइएको छः 

अधिकतम शेयर २६ प्रतिशत (१०००-२०००) वर्गफिट खण्डले प्राप्त गरेको छ । त्यसैगरी, न्यूनतम शेयर १३ प्रतिशत (४००० >) वर्गफिट अपार्टमेन्ट खण्डले ओगटेको छ । त्यस्तै; (१००० <), (२०००-३०००), (३०००-४०००) र वर्गफिट खण्डले क्रमशः २४, २१ र १६ प्रतिशत शेयर पाएका छन् ।

१.३ सम्भावित खरिदकर्ताले प्राथमिकता दिएका स्थानहरू (Location preferences by potential buyers)

तलको तालिकामा उल्लेख गरिएको तथ्यांकले विभिन्न स्थानहरूमा सेवाग्राहीको रुचि वा मागको स्तरलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, जसले सेवाग्राही तथा अन्य सरोकारवालाहरूलाई निर्णय गर्न र घरजग्गाको व्यवसायिक योजना बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छः

क्र.सं	स्थान	संख्या
१.	बुढानिलकण्ठ	२३१
२.	धापाखेल	२२३
३.	भैँसेपाटी	२१४
४.	कपन	२०७
५	इमाडोल	२०४
६	सुनाकोठी	१७६
७	बानेश्वर	१६५
८	मनमैजु	१५७
९	कलंकी	१३६
१०	बौद्ध	१२८
११	सानोभर्याङ	११८
१२	धापासी	९७
१३	लाजिम्पाट	९२
१४	सानेपा	७९
१५	स्वयम्भू	७१
१६	कोटेश्वर	६५
१७	झम्सिखेल	६४
१८	बालकुमारी	६३
१९	नख्खिपोट	६३
२०	ग्वार्को	५४
२१	टिकाथली	५३
२२	बालुवाटार	५३
२३	भङ्गाल	४५
२४	गोंगबु	४३
२५	गौशाला	३४
२६	जोरपाटी	३३
२७	मूलपानी	३२
२८	बालकोट	३२
२९	किर्तिपुर	३२
३०	धुम्बाराही	३२
३१	चन्द्रागिरी	३२
३२	शङ्खमूल	३१
३३	सल्लाघारी, भक्तपुर	२६
३४	टोखा	२१
३५	पोखरा	२०
३६	ताँथली भक्तपुर	१९
३७	चावहिल	१८
३८	स्युचाटार	१७
३९	डिल्लिबजार	१५
४०	न्यूरोड	१५
४१	एकान्तकुना	१२
४२	भरतपुर, चितवन	७
जम्मा		3229

तालिका नं. ६ अनुसार, असोज महिनामा सबैभन्दा बढि (२३१) संख्यामा बुढानिलकण्ठ क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको पाइएको छ । जसले यस स्थानमा सेवाग्राहीको उल्लेख्य चासो भएको देखाउँछ ।

र, सबै भन्दा कम (७) भरतपुर, चितवन क्षेत्रका लागि सोधपुछ प्राप्त भएको छ । सबैभन्दा कम संख्यामा सोधपुछ प्राप्त गरेका क्षेत्रहरूमा कम माग वा चासो देखाउँछ ।

सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका ५ मूख्य स्थानहरू (Top 5 location preferred by potential buyers)

क्र.सं	स्थान	संख्या	प्रतिशत (%)
१.	बुढानिलकण्ठ	२३१	७
२.	धापाखेल	२२३	७
३.	भैँसेपाटी	२१४	७
४.	कपन	२०७	६
५.	इमाडोल	२०४	६
६	अन्य	२१५०	६७

सम्भावित खरिदकर्ताले रुचाएका मूख्य ५ स्थानलाई लेखाचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

लेखाचित्र नं. ४ मा देखाइएअनुसार, सम्भावित ७ प्रतिशत अर्थात् २३१ जना सेवाग्राहीले सर्वाधिक रुचाएका क्षेत्रमा बुढानिलकण्ठमा रहेको पाइएको छ । त्यस्तै; सेवाग्राहीले रुचाएका क्षेत्रहरूमा धापाखेल, भैँसेपाटी, कपन र इमाडोलमा क्रमशः ७, ७, ६ र ६ प्रतिशत रहेको पाइएको छ ।

२. बजार प्रवृति र मूल्य विश्लेषण (Market Trends and Pricing Analysis)

क.  विभिन्न क्षेत्रमा प्रपर्टिको औसत मूल्यांकन अथवा (अधिकतम-न्यूनतम) तालिका
तलको तालिकाले बसोबास सेल्स टिम तथा अन्य सरोकारवालाहरूले उपलब्ध गराएको जानकारीको आधारमा काठमाडौंका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको मूल्य दायरा (प्रति आना लाखमा) प्रस्तुत गरिएको छः

क्र.सं.	स्थान ( काठमाडौं)	मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम)
१.	बसुन्धरा	५०– ७० लाख प्रति आना
२.	बुढानीलकण्ठ	३२– ७० लाख प्रति आना
३.	गोकर्णेश्वर	१८ – ३७ लाख प्रति आना
४.	कपन	३०– ५७ लाख प्रति आना
५.	सितापाइला	२५ – ६० लाख प्रति आना
६.	बालुवाटार	६५– १ करोड ५० लाख प्रति आना
७.	हात्तीगौंडा	४० – ७० लाख प्रति आना
८.	महाराजगञ्ज	८० – १ करोड ३० लाख प्रति आना
९.	धापासी	३५ – ६५ लाख प्रति आना
१०.	कलंकी	३५– ७५ लाख प्रति आना
११.	टोखा	२१ – ४५ लाख प्रति आना
१२.	भंगाल	२५ – 55 लाख प्रति आना
१३.	जोरपाटी	२७ – ७० लाख प्रति आना
१४.	बानेश्वर	६०– १ करोड २५ लाख प्रति आना
१५.	काँडाघारी	२५ – ४६ लाख प्रति आना
१६.	लाजिम्पाट	७५ – २ करोड प्रति आना
१७.	गोल्फुटार	४५ – ७० लाख प्रति आना
१८.	सामाखुशी	४५ – ८० लाख प्रति आना
१९.	सुकेधारा	५० – ८० लाख प्रति आना
२०.	बालाजु	३५ – ८० लाख प्रति आना
२१.	चावहिल	६० लाख– १ करोड ३० लाख प्रति आना
२२.	मन्डिकाटार	४०– ७० लाख प्रति आना
२३.	धुमबाराही	४८ – ७० लाख प्रति आना
२४.	विशालनगर	६५ – ९० लाख प्रति आना
२५.	पेप्सीकोला	३५ – ९० लाख प्रति आना
२६.	तारकेश्वर	१७ – ४५ लाख प्रति आना
२७.	बाफल	४० – ६५ लाख प्रति आना
२८.	बौद्ध	३५ – १ करोड २५ लाख प्रति आना
२९.	बाँसबारी	५०– ८० लाख प्रति आना
३०.	ठमेल	१ – ३ करोड प्रति आना
३१.	नक्साल	६० – १ करोड २५ लाख प्रति आना
३२.	चण्डोल	६० – १ करोड २५ लाख प्रति आना
३४.	मूलपानी	२५– ३५ लाख प्रति आना
३५.	स्युचटार	३०– ६५ लाख प्रति आना
३६.	कोटेश्वर	६० – ८० लाख प्रति आना
३७.	गोंगबु	४० – ८० लाख प्रति आना
३८.	सानोभर्याङ	४० – ६५ लाख प्रति आना
३९.	गोठाटार	३० – ४० लाख प्रति आना
४०.	स्वयम्भू	४० – ७० लाख प्रति आना

तालिका नं. ८

तालिका नं. ८ मा प्रस्तुत तथ्यांक अनुसार काठमाडौंका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।

ख. ललितपुरका विभिन्न क्षेत्रमा चलेको जग्गाको मूल्यदर

क्र.सं.	स्थान ( काठमाडौं)	मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम)
१.	झम्सिखेल	८० लाख- १ करोड ५० लाख
२.	सानेपा	७५ लाख- १ करोड २० लाख
३.	कुपन्डोल	६८ लाख- १ करोड
४.	पाटन	७५ लाख- १ करोड ५० लाख
५.	धोबिघाट	६५ लाख-९० लाख
६.	महालक्ष्मीस्थान	६० लाख-९० लाख
७.	भैँसेपाटी	५० लाख-१ करोड ५० लाख
८.	खोकना	२५ लाख-३२ लाख
९.	लख्खु	३२ लाख-६० लाख
१०.	नख्खिपोट	२८ लाख-६० लाख
११.	ढोलाहिटी	३५ लाख-७० लाख
१२.	सुनाकोठी	३० लाख-४० लाख
१३.	खुमल्टार	४५ लाख-८० लाख
१४.	हात्तिवन	४५ लाख-६५ लाख
१५.	धापाखेल	३० लाख-६० लाख
१६.	गोदावरी	१२ लाख-३० लाख
१७.	लेले	७ लाख- २० लाख
१८.	लुभू	२३ लाख-३५ लाख
१९.	इमाडोल	३३ लाख- ६५ लाख
२०.	टिकाथली	३० लाख- ५० लाख

तालिका नं. ९

तालिका नं. ९ मा प्रस्तुत तथ्यांकले ललितपुरका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।

क्र.सं.	स्थान ( काठमाडौं)	मूल्यदर २०२४(न्यूनतम – अधिकतम)
१.	राधेराधे	४० लाख – १ करोड २५ लाख
२.	सल्लाघारी	३५ लाख-५५ लाख
३.	बाल्कोट	३० लाख-५५ लाख
४.	दुवाकोट	२० लाख-४० लाख
५.	टिकाथली	१६ लाख-२५ लाख
६.	सिपाडोल	२७ लाख-४२ लाख
७.	सुर्यविनायक	३० लाख-४५ लाख
८.	पेप्सीकोला	३२ लाख-७५ लाख
९.	व्यासी	१८ लाख-२५ लाख
१०.	कमलविनायक	२२ लाख-४० लाख
११.	कौशलटार	४५ लाख-७५ लाख
१२.	ठिमी	३५ लाख-६५ लाख
१३.	गोठाटार	४० लाख-७५ लाख
१४.	लोकन्थली	४० लाख-७५ लाख
१५.	सानोठिमी	३२ लाख-६५ लाख
१६.	जगते	३० लाख-५५ लाख
१७.	नाला	१७ लाख-२५ लाख
१८.	नगरकोट	१२ लाख-२५ लाख
१९.	बोडे	२२ लाख-३५ लाख
२०.	चाँगुनारायण	१५ लाख-२८ लाख
२१.	डाडिकोट	१५ लाख-५० लाख

तालिका नं. १० मा प्रस्तुत तथ्यांकले भक्तपुरका विभिन्न क्षेत्रहरूमा जग्गाको विभिन्न मूल्य दायराहरूको एक विस्तृत सर्वेक्षण प्रदान गर्दछ, जसले सरोकारवालाहरूलाई यस क्षेत्रको घर जग्गा बजारको गतिशीलता बुझ्न मद्दत गर्दछ ।

घरकर्जाका लागि प्राप्त सोधपुछलाई तालिकामा प्रस्तुत गर्दा,

घरकर्जामा इच्छुक/अनिच्छुक	संख्या	प्रतिशतमा
घरकर्जामा इच्छुक देखिएका	१७९८	५६
घरकर्जामा इच्छुक नदेखिएका	१४३१	४४
कूल	३२२९	१००

माथिको तालिकालाई वृत्तचित्रमा प्रस्तुत गर्दा,

वृतचित्र नं. ३ मा तालिकाले घरकर्जाको सम्बन्धमा सेवाग्राहीहरूबीच रुचिको वितरण प्रस्तुत गर्दछ ।

घरकर्जामा ईच्छुक सेवाग्राहीः तथ्याङ्कअनुसार १७९८ जना सेवाग्राहीहरू अर्थात् ५६% घर कर्जा लिन ईच्छुक देखिन्छन् । यसले उल्लेख्य संख्यामा सेवाग्राहीहरू घरजग्गाको खरिदबिक्रीमा बैंक तथा वित्तिय संस्थाबाट पाउने सेवा तथा अवसरको लाभ लिन उत्सुक रहेको संकेत गर्दछ । 

घरकर्जामा ईच्छुक नदेखिएका सेवाग्राहीः यसको विपरीत, कूलको ४४% अर्थात् १,४३१ जना सेवाग्राहीहरूले घर कर्जामा कम रुचि देखाएको पाइन्छ । यसले अधिकांश सेवाग्राहीहरूलाई घरजग्गाको खरिदबिक्रीमा बैंक तथा वित्तिय संस्थाबाट पाउने सेवा तथा अवसरको आवश्यकता नरहेको संकेत गर्दछ ।

नोटः यद्यपि अघिल्ला महिनाहरूको तुलनामा सेवाग्राहीले घरकर्जामा चासो बढाएको पाइन्छ ।

ख) मासिक घरजग्गाको मूल्यमा देखिएको उतारचढाव (Monthly Real Estate Price Fluctuations)

तालिका नं. २ र ३ मा उल्लेख गरिएको जग्गाको मूल्य पछिल्लो महिनामा पनि स्थिर रहेको पाइएको छ । यसको अर्थ गत महिना घरजग्गाको मूल्यमा कुनै परिवर्तन देखिएको छैन ।

ग) सेवाग्राहीले रुचाएका प्रपर्टिको आकार र सुविधाहरू (Trends in property sizes and amenities sought by buyers)

अ. अत्यधिक रूचाइएका प्रपर्टिको आकार (Trends in property sizes)

पछिल्लो समय सेवाग्राहीले प्रपर्टीको खरिदमा बैंकबाट प्राप्त हुने घरकर्जामा चासो बढाएको पाइन्छ । जसले गर्दा बैंकबाट राम्रो मूल्यांकन पाउनेगरी अधिकांशले ३ आनाभन्दा बढी जग्गा खोजिरहेको पाइएको छ । यसबाहेक बंगलामा बस्न चाहने सेवाग्राहीले आठ देखि १६ आना जग्गामा चासो देखाएका छन् ।

आ. सेवाग्राहीले खोज्ने सुविधाहरू (Amenities sought by buyers)

अधिकांश सेवाग्राहीले आवासिय घरमा आधुनिक सुविधाको खोजी गरेको पाइएको छ । जसमा मोड्युलर किचन, अट्याच दराज तथा पार्केटिङ, प्यानलिङ र अट्याच बाथरुम आदि छन् । 

३. सेवाग्राहीको व्यवहार विश्लेषणलाई प्रभाव पार्ने तत्वहरू (Factors affecting buyers behavior Analysis)

घरजग्गाको कारोबारमा बैंकिङ क्षेत्र र कर्जा प्रवाह, सरकारी नीति तथा कार्यक्रम, मौद्रिक नीति जस्ता विभिन्न पक्षले प्रभाव पार्दछ । यस सेग्मेन्टमा, भदौ महिनामा परिमार्जन तथा परिवर्तन भएका घटनाहरूको संक्षिप्त समिक्षा गरिएको छ ।

३.१ असोज महिनाका लागि वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेप ब्याजदर (Deposit interest rates of commercial banks):

असोजमा बैंकहरूको ब्याजदर मुद्दति निक्षेपमा व्यक्तिगततर्फ ०.०९८ प्रतिशत र संस्थागततर्फ ०.०८ प्रतिशत घटेको छ । असोजमा बैंकहरूको औसत ब्याजदर व्यक्तिगततर्फ ६.४३१ प्रतिशत र संस्थागततर्फ ५.१८ प्रतिशत ब्याजदर कायम छ । जबकी भदौमा औसत ब्याजदर व्यक्तिगततर्फ ६.५२ प्रतिशत र संस्थागततर्फ ५.२६ प्रतिशत ब्याजदर थियो ।
निक्षेपको ब्याजदर विस्तारै कम हुँदै जाँदा कर्जाको ब्याजदरमा पनि गिरावट आउँछ ।

वाणिज्य बैंकद्वारा भदौ महिनाका लागि तोकिएको ब्याजदर (Interest rates set by commercial banks for the month of Shrawan):

क्र.सं	बैंकको नाम	ब्याजदर
१.	एनआईसी एसिया बैंक	११.९९%(स्थिर)
२.	कुमारी बैंक	८.५९%  (स्थिर ७ वर्ष)
३.	प्रभु बैंक	९.९९%  (स्थिर ५ वर्ष)
४.	लक्ष्मी सनराइज बैंक	८.४९% – ११.९९% (स्थिर १५ वर्ष
५.	नेपाल बैंक लिमिटेड	७.२८ – ९.७०%
६.	राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक	८.३७ – ८.८७%  (स्थिर १५ वर्ष)
७.	नेपाल इन्भेस्टमेन्ट मेघा बैंक	९.४९ – ११.४९% (२.५ करोड भन्दा माथि)
८.	सिद्धार्थ बैंक	८.७५%  (स्थिर ७ वर्ष)
९.	माछापुच्छ्रे बैंक लिमिटेड	१०% (स्थिर ५ वर्ष)
१०.	नबिल बैंक	७.९९% (स्थिर ७ वर्ष)
११.	एभरेष्ट बैंक	९.५०% (स्थिर ७ वर्ष)
१२.	एनएमबि बैंक	९.९९ % (स्थिर १० वर्ष)
१३.	प्राइम कर्सियल बैंक	८.३५-१३.३५%
१४.	सानिमा बैंक	९.१५-११.१५%
१५.	ग्लोबल आइएमई बैंक	९.९९- ११.९९%
१६.	नेपाल एसबीआई बैंक	१२.००- १२.५०%
१७.	हिमालयन बैंक	१०.००%  (स्थिर ७ वर्ष)
१८.	स्टाण्डर्ड चार्टर्ड बैंक	११%  (स्थिर ५ वर्ष)
२९.	कृषि विकास बैंक	७.६४% – ९.६४% (स्थिर १० वर्ष)
२०.	सिटिजन बैंक	८.९९% (स्थिर ७ वर्ष)

तालिका नं. १२ मा देखाएअनुसार, असोज महिनाका लागि वाणिज्य बैंकहरूले दिएको घरकर्जाको अधिकतम ब्याजदर नेपाल एसबीआई बैंक १२.५०% रहेको छ । र, न्यूनतम ब्याजदर कृषि विकास बैंकले ७.६४% – ९.६४%  (स्थिर १० वर्ष) तोकेको छ ।

४. असोज महिनामा घरजग्गाको कारोबार र राजस्व संकलनको अवस्था (Status of Real estate transactions and revenue collection in the month of Ashoj):

असोज महिनामा घरजग्गा कारोबार घटेको छ । असोजमा ३० हजार ५२७ मात्रै पारित भएको छ । अघिल्लो वर्षको असोजमा ३९ हजार ८८१ लिखत पारित भएको थियो । असोजमा कारोबार घटेसँगै राजस्व समेत गिरावट आएको छ । असोजमा ३ अर्ब ८ करोड १२ लाख मात्रै संकलन भएको छ । जबकि भदौमा संकलित राजस्व पौने ४ अर्ब थियो । भने अघिल्लो वर्षको असोजमा ४ अर्ब ८ करोड ६६ लाख रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको थियो । बैंकले घरजग्गा कारोबार चलायमान बनाउन भन्दै नीतिगत सहजीकरण समेत गरे पनि कारोबार बढ्न सकेको छैन । असोजमा दशैं बिदाले कारोबार दिन कम हुँदा पनि कारोबार अघिल्ला महिनाहरूको तुलनामा कम हुने गर्छ ।

४.१ देशभरका मालपोत कार्यालयबाट संकलित राजश्वः

(क) तलको रेखाचित्रमा गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट संकलित राजश्वको विवरण प्रस्तुत गरिएको छः

लेखाचित्र नं. ४ अनुसार, असोज महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट संकलित राजश्व निम्नानुसार छः
असोजमा सरकारले सेवाकर बापत देशभरबाट कूल २६ करोड ८१ लाख १ हजार ७ सय १० रुपैयाँ राजश्व संकलन गरेको छ । त्यसैगरी, रजिष्ट्रेशन दस्तुरबापत जम्मा १ अर्ब ९४ करोड ७५ लाख ६१ हजार २ सय ६० रुपैयाँ संकलन गरेको छ । र पुँजीगत लाभकरबाट १ अर्ब ११ करोड ६२ लाख ७१ हजार ७ सय ६९ रुपैयाँ संकलन गरेको छ । असोजमा उपत्यका भित्रका मालपोत कार्यलयहरूले नै सबैभन्दा बढि राजस्व संकलन गरेका छन् । 

ख) तलको रेखाचित्रमा गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गाको लिखत पारित प्रस्तुत गरिएको छः

क्र. सं	मालपोत कार्यालय	लिखत पारित
१.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरी	११८५
२.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषा	११०७
३.	मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङ	१०१६
४.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरी	९०९
५.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा	८६३

रेखाचित्र नं. ५ अनुसार, गत महिनामा देशभरका मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गाको लिखत पारित अर्थात कारोबारको विवरण निम्नानुसार छः

गत महिनामा भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरीबाट अधिकतम  ११ सय ८५ संख्यामा घरजग्गा लिखत पारित भएको पाइएको छ । यसबाहेक, भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषाबाट ११ सय ५; मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङबाट १ हजार १६; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरीबाट ९ सय ९; र भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापाबाट ८ सय ६३ संख्यामा घर जग्गाको लिखत पारित भएको पाइएको छ ।

(ग) असोज महिनामा उपत्यकाका विभिन्न मालपोत कार्यालयबाट भएको घरजग्गा कारोबारको अवस्थाः

क्र.सं	मालपोत कार्यालय	लिखत पारित	राजस्व संकलन
१.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भक्तपुर	८२१	२५ करोड ३८ लाख ६४ हजार १५
२.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय लगनखेल, ललितपुर	७१०	३० करोड २५ लाख ९७ हजार ३ सय ३९
३.	मालपोत कार्यालय कलंकी, काठमाडौं	४९७	२० करोड ४७ लाख ६९ हजार १९
४.	मालपोत कार्यालय चावहिल, काठमाडौं	३५१	२३ करोड ६८ लाख २१ हजार ९ सय ३२
५.	मालपोत कार्यालय साँखु, काठमाडौं	३१५	६ करोड २५ लाख २२ हजार ६ सय ४९
६.	मालपोत कार्यालय मनमैजु, काठमाडौं	२०३	६ करोड ७३ लाख ६६ हजार १३
७.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय डिल्लीबजार, काठमाडौं	१७५	३० करोड ६६ लाख २ हजार ७ सय ३०
८.	मालपोत कार्यालय टोखा, काठमाडौं	११९	3५ करोड ७ लाख २९ हजार ६३
९.	मालपोत कार्यालय गोटीखेल, ललितपुर	३	१ लाख ७३ हजार ७

तालिका नं. १४ मा प्रस्तुत भएअनुसार, काठमाडौं उपत्यकामा अधिकतम राजश्व संकलन गर्नेमा मालपोत कार्यालय डिल्लीबजार रहेको छ । डिल्लीबजारबाट १ सय ७५ लिखत पारित हुँदा ३० करोड ६६ लाख २ हजार ७ सय ३० रुपैयाँ राजश्व संकलन भएको छ । भने न्यूनतम मालपोत कार्यालय गोटीखेलबाट ३ लिखत पारित हुँदा १ लाख ७३ हजार ७ रुपैयाँ राजश्व संकलन भएको छ ।

(घ) आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा सबैभन्दा बढी कारोबार भएका मालपोत कार्यालयहरू (Malpot Offices with the highest turnover in the Financial year 2081/82):

क्र. सं	मालपोत कार्यालय	लिखत पारित
१.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय इनरुवा, सुनसरी	४,७४०
२.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरी	३,६१८
३.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा	३,५९३
४.	भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषा	३,४७०
५.	मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङ	३,४४४

तालिका नं. १५ अनुसार, चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को तेस्रो महिना असोजसम्म धेरै कारोबार भूमि सुधार तथा मालपोत कार्यलय इनरूवा, सुनसरीबाट भएको पाइएको छ । उक्त मालपोत कार्यालयबाट हालसम्ममा ४ हजार ७ सय ४० संख्यामा घरजग्गाको लिखत पारित भएको छ । त्यसैगरी उल्लेख्य कारोबार गर्ने अन्य मालपोत कार्यालयहरू भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय राजविराज, सप्तरी; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुर, झापा; भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय जनकपुरधाम, धनुषा र मालपोत कार्यालय बेलवारी, मोरङबाट क्रमशः ३६ सय १८, ३५सय ९३, ३४ सय ७० र ३४ सय ४४ संख्यामा लिखत पारित भएको पाइएको छ ।

निष्कर्षः

असोज महिनामा बसोबास नेपालले प्राप्त गरेको सोधपुछ, विभिन्न सरकारी निकाय, बैंकिङ संस्था लगायत विभिन्न सरोकारवाला निकायबाट प्राप्त तथ्यांकलाई विश्लेषण गर्दा गत महिना घरजग्गा बजार केही ओरालो लागेको पाइएको छ । यद्यपि चाडवाडका कारण गत महिना सेवाग्राहीहरू प्रभावित छन् ।

सेवाग्राहीको व्यवहारलाई आधार मानेर हेर्दा, अपार्टमेन्टमा सेवाग्राहीले औसत चासो देखाएका छन् । यसबाहेक जग्गा,व्यवसायिक भवन, भाडा, र हाउजिङमा पनि उल्लेखनीय सोधपुछ पाइएको छ । जसमा ३ आना भन्दा बढी जग्गामा बनेका घर र बंगलाहरूमा ८ देखि १६ आना जग्गा क्षेत्रफललाई प्राथमिकता दिइएको छ । त्यसैगरी, उल्लिखित तथ्यांकअनुसार वर्तमान अवस्थामा अधिकांश सेवाग्राहीहरू साढे दुई देखि ४ करोड मूल्यका आवासीय घरमा ईच्छुक देखिन्छन् । 

आधुनिक सुविधाहरू जस्तै मोड्युलर किचन र संलग्न सुविधाहरू उपभोक्ताहरू द्वारा अत्यधिक खोजी गरिन्छ । बैंकिङ क्षेत्र नीतिहरू, सरकारी नियमहरू, र मौद्रिक नीतिहरू जस्ता कारकले सेवाग्राहीको व्यवहार प्रभावित हुन्छ ।

वाणिज्य बैंकहरूले असोज महिनाका लागि प्रवाह गरेको घर कर्जाको ब्याजदरमा विविधता पाइएको छ । भदौको तुलनामा असोजको ब्याजदर केही हदसम्म घटेको पाइएको छ ।

भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालयहरूबाट राजस्व सङ्कलनमा कमी आएको छ । राजश्व संकलनमा उपत्यकाका मालपोत कार्यालयहरू अघि देखिएपनि तराईका जिल्लाहरूमा अधिकतम लिखत पारित भएको पाइएको छ । 

समग्रमा, नेपालको रियल इस्टेट क्षेत्रको वर्तमान अवस्था केही अस्थिर रहेको देखिन्छ । सेवाग्राहीको सोधपुछमा देखिएको विविधता, घटेको कारोबार तथा राजश्व संकलन र बैंकको ब्याजदरले बजारको गतिबिधिलाई झल्काउँछ । गत महिनामा चाडबाडको माहोल रहेकाले बजारमा चहलपहल कम हुनु स्वभाविक नै हो । यसर्थ सरोकारवालाहरूले निराश नभइ अवस्थाअनुकुल लगानी गर्नु राम्रो हुन्छ ।

सम्बन्धित निकायका लागि सुझावः

डेभलपर्सः

गत महिनाको अनुसन्धानलाई मध्येनजर गर्दा, २० देखि ४० लाख प्रतिआना सम्ममा बनेका घरहरूले बजारको मागलाई पूर्ति गर्न सकिने देखिन्छ । तसर्थ,  डेभलपरहरूले २ देखि ४ करोड सम्मका घर निर्माण गर्दा उपयुक्त हुने देखिन्छ । त्यसैगरी लक्जरी लिभिङमा सेवाग्राहीहरूले हाउजिङ भन्दा भाडाका अपार्टमेन्टहरूमा चासो देखाएको हुँदा ‘रेन्टल अपार्टमेन्ट’ निर्माणलाई प्राथमिकता दिनु राम्रो हुन्छ ।

बैंकः

बैंकिङ सेवाहरूबारे गरिएको अध्ययनअनुसार आम सर्वसाधारणमा बैंकिङ सेवाहरूबारे त्यति सचेतता नभएको पाइएको छ । सेवाग्राहीमैत्री वातावरण सिर्जना गर्न सहज र सरलका साथै सेवा प्रवाहको प्रक्रियालाई छिटो बनाउन सके बैंकिङ सेवाहरू प्रभावकारीता बढ्ने देखिन्छ । सेवाग्राहीमा रहेको अन्योललाई सम्बोधन गर्न बैंकले घरजग्गा क्षेत्रमा प्रवाह हुने कर्जासम्बन्धि सूचना अझ प्रभावकारी ढङ्गले प्रवाह गर्ने र सम्भावित खरिदकर्तामा बैंकिङ सेवाको सहज पहुँच पुर्याउन आवश्यक छ ।

लगानीकर्ताः

घरजग्गामा लगानी गर्दा यस सम्बन्धि सम्पूर्ण कानुनी पक्षको अध्ययन गरेर मात्रै लगानी गर्नु राम्रो हुन्छ । यदि आफुले अध्ययन गर्न सम्भव नभएको खण्डमा सम्बन्धित विज्ञहरूसँग परामर्श लिएर मात्र अघि बढ्नु उपयुक्त हुन्छ । पछिल्लो समय घरजग्गा बिक्रीमा प्राविधिक हस्तक्षेप बढेको छ । जसलाई मध्येनजर गर्दै, सम्पति सूचिकरण, प्रपर्टिको भर्चुअल भिजिट, र कारोबारमा पनि डिजिटल माध्यमको फाइदा लिन सकिन्छ । यसले कारोबारमा पहुँच फराकिलो बनाउनुका साथै खरिदकर्ता र विक्रेता दुवैको प्रक्रिया सरल बनाउँछ ।

सन्दर्भ सामग्रीः

१. भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभाग. (२०८१ असोज). २०८१ असोज महिनाको मासिक कारोवार विवरण 

२. भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभाग. (२०८१ असोज). २०८१ असोज महिनाको राजश्व संकलन विवरण

३. बैंक ब्याज डटकम. (२०८१ असोज). घर कर्जा

४. बसोबास डटकम